به گزارش نارخبر ،به نقل از گروه جامعه خبرگزاری فارس؛ نعیمه موحد: ماجرای تخریب بافت تاریخی در شهر شیراز به بهانه توسعه حرم شبیه دومینویی است که قصد ایستادن و تمام شدن ندارد. هر چندوقت یکبار خبر می‌رسد که طرح جدیدی قرار است لودرهای جدیدی را پای املاک ثبت ملی شده و ارزشمند منطقه ۳۶۰هکتاری شیراز موسوم به بافت تاریخی بیاورد. طرحهایی که گذارندگان آن قول می‌دهند در آن به بافت‌های تاریخی آسیب نزنند و در بین خانه‌های قدیمی، تجاری سازی نکنند. اما در عمل این پلاک‌های بافت قدیمی شیراز هستند که یکی یکی روی زمین می‌افتند و به جای آن پاساژ و مال و هتل سربرمی‌آورد.
سال گذشته محمدمهدی کلانتری، پژوهشگر دکتری مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی و همچنین دبیر پویش «نجات بافت تاریخی شیراز» به همراه دکتر غلامحسین معماریان استاد رشته معماری در خبرگزاری فارس حاضر شدند و از جزئیات تخریب گسترده بافت تاریخی شیراز به بهانه توسعه حرم پرده برداشتند.
حالا با گذشت زمانی نسبتا طولانی یک بار دیگر در خبرگزاری فارس میزبان محمدمهدی کلانتری شدیم تا ببینیم پیگیری‌های اساتید دانشگاه و پویش نجات به کجا رسیده و این روزها حال بافت تاریخی شیراز چه‌طور است.
در جلسه گذشته‌ای که در خبرگزاری فارس برگزار شد، ازماجرای تخریب بافت تاریخی شهر شیراز برای توسعه حرم شاهچراغ گفتید. برای کسانی که شاید مطلب قبلی را دنبال نکرده باشند، یک بار دیگر از آغاز بگویید بافت تاریخی شیراز چه داستان‌هایی را از سر گذرانده است؟
داستان از این قرار است که تخریب بافت تاریخی شیراز از سال ۱۳۷۴ شروع شده است. از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۶، ۸هکتار از بافت تاریخی شیراز به صورت ضرب‌الاجل و بدون گرفتن تایید از مراجعی مثل میراث فرهنگی و وزارت راه و شهرسازی که آن موقع وزارت مسکن بوده است انجام می‌شود. تخریب این ۸هکتار بدون هیچ برنامه و طرحی انجام می‌شود و بعد از تخریب هم به مدت ۱۱سال خیابانی که تحت عنوان «بین‌الحرمین» در محل‌های تخریب شده کشیده می‌شود، رها می‌شود. در واقع این تخریب‌ها به اسم بین‌الحرمین و اتصال دو حرم شاهچراغ و سیدعلاءالدین حسین انجام شد. اما هیچ بخشی به حرم اضافه نمی‌شود.
بعد از ۱۱سال در مسیر تخریب‌ها ساخت و ساز انجام می‌شود. تعدادی مجمتع تجاری، پارکینگ طبقاتی، سالن اجلاس شورای شهر، هتل و دفتر نمایندگان مجلس سربرمی‌آورند. یعنی یک کار تجاری و اداری و دولتی در آن ۸هکتار دایر می‌شود. در حالی که اسم طرح بین‌الحرمین و اتصال دو حرم بوده است.
«طرح ۵۷هکتاری» که این روزها درباره آن زیاد صحبت می‌شود، مربوط به چه چیزی است؟
در دولت آقای احمدی نژاد در سال ۱۳۸۹ طرحی به نام « طرح ۵۷هکتاری» مطرح می‌شود. در این طرح ۵۷هکتار از بافت تاریخی شیراز که محدوده اتصال دو حرم است هدف قرار می‌گیرد. خود باقت تاریخی شیراز ۳۶۰هکتار است که ۲هزار بنای ارزشمند ثبت نشده و ۴۱۰ بنای ارزشمند ثبت ملی شده در دل خود دارد. محدوده ۵۷هکتاری در وسط این ۳۶۰هکتار که قدیمی‌ترین قسمت بافت تاریخی است قرار دارد. یعنی دقیقا جایی که مسجد جامع عتیق، حرم امامزادگان مطهر و.. در آن جای دارد.
عکس هوایی بافت تاریخی ۳۶۰ هکتاری شهر شیراز ـ سال ۱۳۳۵
عکس هوایی سال ۱۳۳۵ انسجام بافت تاریخی شیراز را نشان می‌دهد. یعنی اصل تخریب بافت تاریخی شیراز مربوط به بعد از انقلاب است. در این طرح مصوب شده حجم تخریب‌ها به شدت بالاست. اما نکته جالبتر این است که گردانندگان طرح به آنچه بر روی کاغذ هم تصویب کرده‌اند وفادار نیستند و در عمل می‌بینیم که بناهای بالای خط طرح تخریب هم تخریب می‌شود. مثلا شرق حرم شاهچراغ به صورت کف‌تراش تخریب و قسمت‌هایی که در طرح، مسکونی دیده شده، در عمل تخریب می‌شود.
عکس هوایی بافت تاریخی ۳۶۰ هکتاری شهر شیراز ـ سال ۱۴۰۰
تا سال ۱۳۹۴ سه و نیم هکتار خارج از طرح مصوب تخریب می‌شود. همچنین سه‌ونیم هکتار بافت تاریخی دور «مدرسه خان» به مجممع تجاری تبدیل می‌شود و خیابانی به نام ۹دی هم کشیده می‌شود. برای ساخت خیابان ۹دی میدان احمدی را مسدود و تبدیل به صحن و شبستان کردند. بعد هم گفته شد که چون مسیر خیایان احمدی بسته شده نیاز به مسیری جایگزین داریم. این مسیر جایگزین به نام خیابان ۹دی در مسیر ساخت خود ۱۲۰پلاک تاریخی را تخریب کرد.
در سال ۱۳۹۲ با روی کار آمدن دولت آقای روحانی، معاون وزیر راه و شهرسازی آقای حناچی انتخاب می‌شود. آقای حناچی مرمت‌خوانده و متخصص بناهای تاریخی هستند. ایشان در سال ۱۳۹۴ طرح ۵۷هکتاری را در شورای عالی استان لغو می‌کند. علت لغو هم اینطور بیان شد که بانیان طرح به آنچه روی کاغذ مصوب شده بود وفادار نماندند، ۱۰بنای ثبت ملی را در جریان کار خود تخریب کردند و حجم تخریب هم بسیار بالا بوده است.
طرح ۵۷ هکتاری مصوب ۱۳۸۹
در طرح جایگزینی که شورای عالی ارائه می‌دهد کل محدوده سبز رنگ طرح ۵۷هکتاری را محدوده ارزشمند عنوان می‌کند و برای توسعه حرم فقط شمال شاهچراغ که قبلا تخریب شده است را در نظر می‌گیرد. اما باز هم استان به این طرح و مصوبه و ابلاغیه شورای عالی تمکین نمی‌کند و تا سال ۱۳۹۷ همچنان به تخریب‌های خود ادامه می‌دهد.
طرح تفصیلی جایگزین مصوب ۱۳۹۴
در خبرها آمده که در جریان تخریب‌های طرح ۵۷هکتاری، دو بنای ارزشمند سلیمی و منتصدری هم از بین رفته‌اند
متاسفانه همینطور است. در آخرین اقدام با همکاری حرم شاهچراغ، شهرداری و اداره راه و شهرسازی، بناهای سلیمی و منتصری در اواخر سال ۱۳۹۶ تخریب شد. وقتی لغو اجرای طرح ۵۷هکتاری منتشر شد هیچکدام از این ارگن‌ها تخریب‌های انجام شده را گردن نگرفتند، درحالی که برای تخریب‌های بیشتری با هم مشارکت جمعی داشتند.آقای مونسان وزیر وقت میراث فرهنگی برای تخریب بناهای سلیمی و منتصری به شورای عالی امنیت ملی شکایت کرد و شورا مقرر کرد که تخریب‌ها متوقف بشود و مسببین تخریب دوبنای ارزشمند مذکور موظف به بازسازی عین به عین شدند.
آقای مونسان وزیر وقت میراث فرهنگی برای تخریب بناهای سلیمی و منتصری به شورای عالی امنیت ملی شکایت کرد و شورا مقرر کرد که تخریب‌ها متوقف بشود و مسببین تخریب دوبنای ارزشمند مذکور موظف به بازسازی عین به عین شدند.
ولی حتی در این متن هم مشخص نشد که چه کسانی بناهای سلیمی و منتصری را تخریب کردند و به همین خاطر امر بازسازی این دو بنا تاکنون محقق نشده است.
از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ این طرح مسکوت باقی ماند و تخریب‌ها همچنان انجام شد. در سال ۱۴۰۰ سفر استانی آقای رئیسی اتفاق افتاد که مصوبه‌ای با دو بخش درباره بافت تاریخی شاهچراغ گذاشته شد[ متن مصوبه را از بخوانید]
بند ۷ مصوبات: تامین ۱۰۰ میلیارد تومان از وزارت کشور جهت طرح ۵۷ هکتاری
در بخش اول گفته می‌شود وزارت کشور ۱۰۰میلیاردتومان پرداخت می‌کند تا در بازآفرینی اطراف حرم شاهچراغ مشارکت کند. مصوبه دوم هم می‌گوید تهیه و تصویب طرح تفصیلی مجموعه ۵۷هکتاری شاهچراغ از طرف شورای عالی شهرسازی و معماری به شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان تفویض گردد. یعنی کل تهیه و تصویب طرح تفویض اختیار به استان و از اختیار شورای عالی خارج می‌شود. درحالی که طرحهای بزرگ مقیاس به صورت استانی تصویب نمی‌شوند و شورای عالی درباره آنها تصمیم می‌گیرد. در استان هم که همه ارکان از تخریب بناهای تاریخی حمایت می‌کردند.
طرح مصوب ۱۴۰۱
بعد از این تفویض اختیار بود که مخالفت‌های بزرگی شکل گرفت و رسانه‌ای شد؟
اولین اقدام نامه ۱۸۰ استاد دانشگاه به رئیس‌جمهور بود، بعد نامه ۵۰استاد دانشگاه به وزیر میراث فرهنگی اتفاق افتاد.
بله. اولین اقدام نامه ۱۸۰ استاد دانشگاه به رئیس‌جمهور بود، بعد نامه ۵۰استاد دانشگاه به وزیر میراث فرهنگی اتفاق افتاد. بعد از آن در جلسه‌ای که وزیر میراث با پیشکسوتان داشت، غلامحسین معماریان؛ استاد تمام رشته معماری در دانشگاه علم و صنعت ایران، نامه‌ای را خواندند و تقدیم آقای ضرغامی کردند که در آن مخالفت بسیاری با تخریب بافت تاریخی شیراز به بهانه توسعه حرم شده بود.
بند ۳۹ مصوبات: تفویض اختیار تهیه و تصویب طرح ۵۷ هکتاری از شورای عالی معماری و شهرسازی به معاونت توسعه استان
ما آن نامه را در رسانه‌ها منتشر کردیم و می‌شود گفت فاز رسانه‌ای شدن موضوع تخریب بافت تاریخی شیراز از همان نامه شروع شد. بلافاصله بعد از این ما در اتحادیه انجمن‌های علمی معماری مرمت و شهرسازی کشور که در آن زمان بنده دبیر کمیته میراث فرهنگی آن بودم نامه‌ای به آقای رئیسی زدیم و نیز در همان روز دکتر معماریان به همراه سردبیر ۵نشریه علمی و پژوهشی حوزه شهرسازی و مرمت تاریخی، نامه‌ای به رئیس‌جمهور نوشتند وما این نامه را در اختیار رسانه‌ها گذاشتیم. در آن زمان خبرگزاری فارس از ما دعوت کرد که به صورت حضوری در این باره صحبت کنیم.
البته در همین حین بود که ما یک پویش با عنوان «نجات بافت تاریخی شیراز» اجرا کردیم و این پویش به رسانه مجازی ما تبدیل شد.
تاثیر نامه‌های انتقادی و فعالیت رسانه‌ای پیرامون آن چه بود؟
در آن زمان مرحوم رستم قاسمی به عنوان وزیر راه، نامه‌ای به معاون اول، آقای مخبر از امضاکنندگان نامه تفویض اختیار به تهیه و تصویب طرح به استان فارس، می‌زنند و عنوان می‌کنند این کار اعتراضات شدیدی به دنبال داشته و نباید از طریق تفویض اختیار پیگیری بشود. اما متاسافانه استان تا همین الان که من در خدمت شما هستم این موضوع را از طریق تفویض اختیاری که شده پیش می‌برد.
از آن طرف خانم « فرزانه صادق مالواجرد» که معاون معماری و شهرسازی در شورای عالی هستند مشاوری را برای طرح مجموعه ۵۷هکتاری انتخاب می‌کنند که این مشاور طرح بسیار خوبی ارائه می‌دهند.
در متن این طرح توسعه حرمین فقط در دو نقطه آبی رنگ مجاز دانسته شده است. همچنین در طرح مذکور پلاک‌های ارزشمند و ثبت شده علامت‌گذاری شده و گفته شده که هرگونه تخریب بناهای ثبتی و واجد ارزش ممنوع است.
این طرح ۲۵اردیبهشت امسال به کمیسیون ماده۵ استان-همان جایی که مسئول و مرجع تهیه و تصویب طرح ۵۷هکتاری قرار گرفته است- می‌رود و بر روی طرح اعمال نفوذ می‌شود. خطی را تحت عنوان «خط پیشنهادی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و مصوبه کارگروه ویژه بررسی طرح ۵۷هکتاری حرم مطهر شاهچراغ» روی طرح ثبت می‌کنند. در واقع پژوهشگاه میراث فرهنگی این خط مشکی را به عنوان خط تخریب پیشنهاد داده است.
در جلسه‌ای که سال گذشته در خبرگزاری فارس بودیم گفتیم که متولی بافت‌های تاریخی در شیراز متاسفانه به شریک جرم در تخریب بافت‌ها تبدیل شده است. حتی وزیر میراث فرهنگی کشور با طرحهای تخریب بافت‌های تاریخی شیراز همراهی می‌کند. در زمان سفر استانی رئیس‌جمهور، آقای ضرغامی مصاحبه کردند و گفتند که بافت تاریخی فرسوده مابین حرم شاهچراغ و حرم سیدعلاءالدین حسین، باعث آبروریزی ملی است. این صبحت خیلی سروصدا کرد. وزیر میراث فرهنگی نباید به بافت تاریخی بگوید فرسوده! این اصطلاح برای متولیان راه و شهرسازی و شهرداری‌هاست. بعد هم ایشان گفتند که قرار است یک هیئت سه نفره متشکل از استانداری، شهرداری و میراث فرهنگی تشکیل بشود و راجع به دویست پلاک تاریخی مجددا تصمیم‌گیری کنند که آیا این دویست پلاک بماند یا برای طرح توسعه حرمین تخریب بشود؟
خط پیشنهادی پژوهشگاه میراث فرهنگی و کارگروه ویژه در طرح ۱۴۰۱. به موجب این خط پیشنهادی ۳۵ بنای تاریخی (۵ بنای ثبتی و ۳۰ بنای واجد ارزش) تخریب خواهد شد
در زمان شروع مخالفت‌ها و نامه‌های اساتید، آقای ضرغامی مصاحبه کردند و گفتند که پژوهشگاه میراث فرهنگی را متولی نظارت بر طرح توسعه حرمین کرده‌ایم. همان موقع بنده هم مصاحبه کردم و گفتم آقای ضرغامی گوشت را دست گربه داد! چرا؟ چون خود اعضای پژوهشگاه از مدیران استانی میراث فرهنگی بوده‌اند. یعنی در ۸سالی که تخریب‌های گسترده انجام می‌شد و میراث فرهنگی سکوت کرده بود همین دوستان مسئول بودند و حتی جلوی ثبت بناهای ارزشمند جدید را می‌گرفتند.
خط پیشنهادی پژوهشگاه چه سطح تخریبی را در برمی‌گیرد؟
5بنای ثبت ملی و ۳۰بنای واجد ارزش را دربرمی‌گیرد. یعنی ۳۵ پلاک در همین خط پیشنهادی از بین خواهد رفت. اما در متن مصوبه باز هم تخریب فراتر از ۳۵ پلاک است. در متن به یک راه ارتباطی هم اشاره شده است که از شمال حرم علاءالدین حسین تا شاهچراغ کشیده می‌شود. در این راه ارتباطی هم تقریبا ۱۰۰ بنا از بین خواهد رفت که با تعداد قبلی، ۱۳۵بنا نابود خواهد شد.
همچنین گفته شد که ۳۵بنای مدنظر پژوهشگاه ارزشمند نیستند. اما ما آنها را بررسی کردیم و با سند می‌گوییم که اینها واجد ارزش هستند(عکس)
در هفته دولت آقای دارابی معاون وزیر میراث فرهنگی به خبرگزاری فارس آمدند و آقای ضرغامی نیز به روزنامه شرق رفتند. هر دو گفتند که بافت تاریخی شیراز به هیچ عنوان تخریب نخواهد شد و اینها شایعه است.
آقای ضرغامی در مصاحبه با روزنامه شرق گفتند که در محدوده طرح ما به طور کلی ۵بنای ثبت ملی وجود دارد که این ۵بنا تخریب نخواهد شد. یعنی ایشان اشاره‌ای به ۳۰بنای واجد ارزش دیگر نمی‌کنند. وظیفه میراث فرهنگی فقط حفاظت از بناهای ثبت شده نیست بلکه میراث باید بناهای ارزشمند را هم شناسایی و ثبت کند.
از طرف دیگر آقای بهادری جهرمی سخنگوی دولت نیز در اسفندماه سال گذشته در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره تخریب بناهای تاریخی در شیراز برای توسعه حرم شاهچراغ و عدم ثبت بنای ارزشمند جدید، می‌گویند هیچگونه بحث تخریب خانه تاریخی و یا میراث فرهنگی به هیچ وجه در طرح حرم تا حرم شیراز وجود ندارد.
