به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی نارخبر؛ فرهنگ عمومی را می‌توان روح جمعی یک جامعه دانست؛ مجموعه‌ای از باورها، رفتارها، ارزش‌ها و عادات اجتماعی که بر شیوه زندگی مردم اثر می‌گذارد و کیفیت تعاملات آنان را تعیین می‌کند.
این فرهنگ همان چیزی است که در نحوه گفت‌وگو در خانواده، برخوردهای اجتماعی، نوع مصرف، مشارکت مدنی و حتی واکنش‌ها در زمان بحران دیده می‌شود.
بسیاری از جامعه‌شناسان بر این باورند که بخش عمده‌ای از آسیب‌های اجتماعی، فاصله‌های طبقاتی، بی‌اعتمادی، خشونت کلامی و تنش‌های خانوادگی، ریشه در ضعف فرهنگ عمومی یا نبود آموزش‌های رفتاری دارد.
از سوی دیگر، هر جامعه‌ای که بر احترام، گفت‌وگو، قانون‌مداری، مسئولیت‌پذیری و مدارا تأکید کند، از انسجام بیشتری برخوردار خواهد بود و روابط انسانی در آن سالم‌تر و پایدارتر شکل می‌گیرد.
به این مناسبت، گفت‌وگویی با دو تن از فعالان فرهنگی و اجتماعی انجام دادیم تا اهمیت فرهنگ عمومی و نقش آن در کاهش آسیب‌های اجتماعی را از نگاه آنان بررسی کنیم.
نقش تعیین کننده فرهنگ عمومی در کیفیت زندگی
فتح‌الله قلیج‌خان، فعال فرهنگی ساوه گفت: فرهنگ عمومی نه‌تنها آینه هویت جامعه است، بلکه نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت زندگی و تعاملات روزمره مردم دارد.
وی تاکید کرد: اگر الگوهای تربیتی و رسانه‌ای صحیح تقویت شوند، بسیاری از مشکلات اجتماعی فرصت شکل‌گیری نخواهند یافت.
به گفته وی، فرهنگ عمومی زمانی اصلاح می‌شود که خانواده، مدرسه، رسانه و نهادهای دینی در یک جهت حرکت کنند. این هماهنگی باید در رفتارهای ساده اما تکرارشونده مثل شیوه گفت‌وگو، مصرف منابع، رعایت حقوق دیگران و مشارکت در امور اجتماعی نمود داشته باشد.
قلیج‌خان تاکید کرد: بخش مهمی از آسیب‌های اجتماعی محصول رفتارهای هیجانی و ناآگاهانه است. اگر مردم مهارت تصمیم‌گیری، حل مسئله و گفت‌وگوی سازنده را بیاموزند، ظرفیت جامعه برای کاهش تنش‌ها و اختلاف‌ها افزایش می‌یابد و محیطی آرام‌تر و سالم‌تر شکل می‌گیرد.
وی نقش رسانه‌ها را در شکل‌دهی فرهنگ بسیار مهم دانست و گفت: رسانه‌ها باید از نمایش رفتارهای آسیب‌زا و هیجان‌ساز اجتناب کرده و به جای آن، الگوهای موفق و سازنده را بیشتر بازنمایی کنند. او این اقدام را یکی از راه‌های تقویت امید اجتماعی می‌داند.
قلیج‌خان بر این باور است که اصلاح فرهنگ عمومی نیازمند ارائه مشوق‌ها و سیاست‌های انگیزشی است. به اعتقاد او، جامعه زمانی رفتار درست را انتخاب می‌کند که احساس کند این رفتار ارزشمند است و از سوی نهادهای رسمی و غیررسمی مورد تشویق و تقویت قرار می‌گیرد.
این فعال فرهنگی همچنین بیان کرد: باید ظرفیت‌های محلات، هیئات، مساجد و انجمن‌های محلی برای فعالیت‌های مشارکتی تقویت شود. او می‌گوید ایجاد گروه‌های کوچک اما فعال، پیوندهای همسایگی و اعتماد اجتماعی را افزایش می‌دهد و زمینه تغییرات فرهنگی پایدار را فراهم می‌کند.
قلیج‌خان یادآور شد: اصلاح فرهنگ عمومی یک پروژه کوتاه‌مدت نیست و نیازمند صبر، استمرار و آموزش‌های هدفمند است.
وی گفت: هر تغییری که از عمق جامعه آغاز شود، ماندگار خواهد بود و تأثیر آن در زندگی روزمره مردم به چشم می‌آید.
در پایان تأکید کرد: آینده جامعه به کیفیت فرهنگ امروز وابسته است. اگر فرهنگ مسئولیت‌پذیری، احترام متقابل و قانون‌مداری تقویت شود، نسل‌های بعدی در محیطی سالم‌تر و امیدوارتر رشد خواهند کرد و سرمایه اجتماعی کشور افزایش خواهد یافت.
اصلاح فرهنگ عمومی وابسته به ارتقای مهارت‌های ارتباطی مردم است
فهیمه نوایی‌فر، فعال اجتماعی، اصلاح فرهنگ عمومی را وابسته به ارتقای مهارت‌های ارتباطی مردم دانست و گفت: بسیاری از سوءتفاهم‌ها و تنش‌های خانوادگی و اجتماعی به دلیل ناتوانی در گفتگو و شنیدن متقابل شکل می‌گیرد، نه تفاوت در ارزش‌ها.
به گفته وی، آموزش گفت‌وگو و کنترل هیجان باید از مدارس آغاز شود. اگر کودکان یاد بگیرند چگونه احساسات خود را بیان کنند و به احساسات دیگران توجه نشان دهند، جامعه آینده کمتر دچار خشونت کلامی و رفتاری خواهد شد و روابط انسانی آرام‌تر می‌شود.
رفیعی معتقد است که شبکه‌های اجتماعی می‌توانند هم تهدید و هم فرصت باشند واگر کاربران آگاهی رسانه‌ای داشته باشند، می‌توانند از فضای مجازی برای یادگیری، همدلی و مشارکت اجتماعی استفاده کنند؛ اما در نبود آموزش، این فضا به میدان سوءبرداشت و اضطراب تبدیل می‌شود.
وی نقش زنان را در انتقال فرهنگ بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: مادران و زنان شاغل در محله و مدرسه، یکی از اصلی‌ترین حلقه‌های تربیت اجتماعی‌اند. هر اندازه آگاهی و آرامش در میان زنان بیشتر باشد، سلامت و انسجام خانواده نیز تقویت می‌شود.
رفیعی همچنین تأکید کرد: اصلاح فرهنگ عمومی باید بر پایه گفت‌وگوی بین‌نسلی انجام شود. او می‌گوید فاصله فکری بین نسل‌ها افزایش یافته و اگر این فاصله با گفت‌وگو، احترام و شنیدن متقابل ترمیم نشود، سوءبرداشت‌ها به تعارض‌های اجتماعی گسترده منجر خواهد شد.
وی بیان کرد: ترویج سبک زندگی ساده، مسئولانه و کم‌هزینه نه تنها از اسراف و مصرف‌گرایی جلوگیری می‌کند، بلکه آرامش روانی خانواده‌ها را افزایش می‌دهد. این سبک زندگی را می‌توان با آموزش، روایت‌سازی از الگوهای بومی و معرفی راهکارهای عملی در رسانه‌ها تقویت کرد.
نوایی‌فردر پایان گفت : فرهنگ عمومی ریشه هویت جمعی است و تقویت آن جامعه را در برابر آسیب‌ها مقاوم می‌کند و اگر ما فرهنگ احترام، همدلی و مسئولیت اجتماعی را تقویت کنیم، آینده‌ای روشن‌تر برای نسل‌های بعدی رقم خواهد خورد.
